Hoe herken je een Formica Rufa?

Hun middel, de bladsteel, heeft maar één sectie. Het belangrijkste onderscheidende kenmerk zijn echter de kleine haartjes op hun lichaam. Dit is de meest efficiënte manier om rufa van polyctena te onderscheiden, omdat polyctena bijna haarloos is.

De veelvuldige hybridisatie van de twee soorten maakt de identificatie nog ingewikkelder. Formica rufa komt algemeen voor in de bossen van Europa, van Spanje tot Rusland.

Leven onder de koepel van de Formica rufa

De nesten van Rufa's variëren in grootte, van kleine heuveltjes tot grote heuvels.

Formica rufa bouwt zijn nesten met twijgen van sparren en dennen, soms met gras en hooi. Hun nesten worden meestal gebouwd op boomstronken, met tunnels en kamers gegraven tussen de wortels. De boomstronk en de wortels vormen het skelet van de mierenhoop, de laag twijgen dient als huid en de tunnels fungeren als organen.

Een volwassen nest kan meer dan 100.000 mieren huisvesten, die leven in een complex systeem van tunnels en kamers. De koepel is het belangrijkste deel, maar ook het meest blootgesteld aan mogelijke bedreigingen.

Welke materialen worden gebruikt om het nest van Formica Rufa te bouwen?

De koepel helpt de temperatuur te regelen, zowel in de zomer als in de winter. Eieren, larven en poppen worden van de ene naar de andere kamer verplaatst op basis van de vereiste temperatuur. Daarom kunnen de larven zich onder de grond bevinden of dicht bij het oppervlak van de koepel.

Tijdens de zomer blijft de temperatuur in het nest tussen 25-30°C. Ventilatiegangen helpen om overtollige warmte af te voeren. Sommige van deze gangen dienen als paden, terwijl andere fungeren als echte ventilatiekanalen. In de winter houden de mieren een winterslaap en stopt de koningin met eitjes leggen. De overleving van het bedrijf hangt af van de weerstand van de koepel tegen regen, sneeuw en vorst.

Myrmecofiele soorten: medebewoners van het Nest

Bovendien leven meer dan 70 soorten, waaronder veel kevers en zelfs bijen, vreedzaam in de buurt van het nest. De kever, die op kleine insecten jaagt, vindt bijvoorbeeld vaak een schuilplaats in de buurt van het nest.

Ook de goudharige kever, bekend om zijn opvallende verschijning, is vaak in de buurt te zien foerageren. Bijen, zoals de solitaire metselbij, vestigen zich ook in de buurt van het nest en profiteren van de bescherming en de middelen die in het gebied beschikbaar zijn. Deze verschillende soorten leven harmonieus naast elkaar en creëren een levendig en dynamisch ecosysteem rond het nest.

De miersoort Formicoxenus nitidulus is vrij uniek! Ze leven in de nesten van 11 andere miersoorten, waaronder Formica rufa. Hoewel ze dezelfde kleur hebben als de Formica rufa, omdat het allebei bosmieren zijn, zijn ze kleiner en hebben ze volledig rode koppen. Ze vestigen hun nesten discreet tussen de mierenhopen van de Rufa. Verrassend genoeg laten de Formica rufa mieren hen vreedzaam samenleven!

Federatie en oorlogen

Formica rufa, beter bekend als de rode bosmier, staat bekend om zijn complexe sociale structuren en gedragingen. Een van de meest fascinerende aspecten van hun samenleving is hun vermogen om grote federaties te vormen, die in wezen allianties zijn van meerdere kolonies. Deze federaties kunnen uitgestrekte gebieden beslaan en bestaan uit talrijke nesten die samenwerken tot wederzijds voordeel, zoals het delen van hulpbronnen en het verdedigen van territoria.

Dit coöperatieve gedrag komt echter niet in alle mierenkolonies voor. Formica rufa staat er ook om bekend dat ze hevige oorlogen voeren met andere mierenkolonies, waaronder die van hun eigen soort. Deze conflicten ontstaan vaak wanneer kolonies concurreren om dezelfde ecologische niche, zoals voedselbronnen, nestplaatsen of territoria. De gevechten kunnen intens zijn en er zijn grote aantallen mieren bij betrokken, waarbij elke partij verschillende strategieën gebruikt om de ander te slim af te zijn en te overmeesteren.

Elke kolonie heeft een unieke chemische signatuur en mieren gebruiken deze om hun nestgenoten te herkennen en indringers te identificeren. Wanneer mieren uit verschillende kolonies elkaar tegenkomen, leidt de herkenning van deze chemische verschillen vaak tot agressief gedrag, wat leidt tot conflicten.

Deze oorlogen zijn niet zomaar willekeurige schermutselingen, maar maken deel uit van een bredere strategie om waardevolle hulpbronnen te domineren en te controleren. De oorlogsbuit is niet zo zichtbaar als de dood van duizenden mieren. De oplossing van het conflict geeft de zegevierende kolonie toegang tot meer territorium, hulpbronnen en groei.

Ze scharrelen ook dode insecten op of jagen op levende, waarbij ze jaarlijks 100 gram tot 30 kg insectenvlees verzamelen, afhankelijk van de grootte van de kolonie.

Formica rufa gaat ook een wederkerige relatie aan met bladluizen, voedt zich met hun honingdauw en beschermt ze tegen roofdieren zoals lieveheersbeestjes. Deze relatie heeft echter zijn grenzen, want mieren brengen soms bladluizen mee het nest in om de larven te voeden. Een groot nest kan tot 500 kg honingdauw per jaar verzamelen!

Bedreigingen voor de koepel

Bedreigingen tegen individuen

Als individu heeft een Formica rufa in zijn natuurlijke omgeving te maken met talloze bedreigingen. Zo vormen mijten een grote uitdaging, die vaak hun nesten aantasten en gezondheidsproblemen veroorzaken voor de mieren. Daarnaast hebben roofdieren zoals spinnen en bidsprinkhanen het vaak op deze mieren gemunt, omdat ze zo klein en kwetsbaar zijn. Deze bedreigingen vereisen constante waakzaamheid en aanpassingsstrategieën.

Collectieve bedreigingen

Andere mierensoorten concurreren ook met Formica rufa voor hulpbronnen, wat hun overleving verder bemoeilijkt. 

Zwijnen en vogels zijn natuurlijke roofdieren. Ze vernietigen een deel van het mierennest om de eiwitrijke larven op te eten. Als er na hun bezoek regen valt, kan het mierennest grote overstromingen te verduren krijgen die het einde van de kolonie betekenen.

Soms lokken vogels F. rufa uit. Ze laten de mieren alleen aanvallen met hun mierenzuur. Zo stellen ze hun broeders bloot aan een natuurlijk antiparasitair bad.

Tegenwoordig vormen menselijke activiteiten de grootste bedreiging voor F. rufa. Dat kan komen door de uitbreiding van de landbouwvelden, het gebruik van pesticiden of de verwijdering van bossen.

De Rufa-populatie neemt af. Enkele Europese landen hebben ze al op de rode lijst van bedreigde diersoorten geplaatst:

Formica rufa is een van de meest iconische mierensoorten, met hun indrukwekkende koepelvormige mierenhopen die goed zichtbaar zijn in bossen. Ondanks hun belang in ecosystemen wordt hun rol vaak over het hoofd gezien. Ze beluchten de bodem, verspreiden zaden en pollen, dienen als prooi voor vogels en andere insecten en helpen ongedierte te bestrijden. De volgende keer dat je een van hun koepels ziet, neem dan even de tijd om hun ecologische betekenis te waarderen en deel deze kennis met anderen!