Όταν σκεφτόμαστε τα μυρμήγκια, φανταζόμαστε ακούραστους εργάτες: αγρότες που φροντίζουν μύκητες, στρατιώτες που υπερασπίζονται αποικίες, ανιχνευτές που αναζητούν τροφή ή νοσοκόμες που φροντίζουν το γόνο. Αλλά τα μυρμήγκια ως υφαντές? Αυτός ο ρόλος ανήκει σε ένα από τα πιο αξιόλογα είδη μυρμηγκιών στη Γη: Oecophylla smaragdina, επίσης γνωστό ως ασιατικό μυρμήγκι υφαντών ή πράσινο μυρμήγκι δέντρων.

Γνωρίστε το Oecophylla smaragdina

• Υποοικογένεια: Formicinae
• Γένος: Oecophylla

   

• Είδη: O. smaragdina (συναντάται στην Ινδία, τη Νοτιοανατολική Ασία και τη βόρεια Αυστραλία) και O. longinoda (συναντάται στην υποσαχάρια Αφρική).

Αυτά τα δενδρόβια μυρμήγκια ευδοκιμούν σε δάση και οπωρώνες, ιδίως εκεί όπου επικαλύπτονται τα στέγαστρα των δέντρων. Σε αντίθεση με τα είδη που ζουν στο έδαφος, χτίζουν ολόκληρη τη ζωή τους ανάμεσα στα κλαδιά. Και τα σπίτια τους δεν μοιάζουν με κανένα άλλο: τεράστιες μεταξωτές φωλιές φτιαγμένες από φύλλα, δεμένες μεταξύ τους με τη βοήθεια των ίδιων τους των προνυμφών.

If you’d like to support us, you can order a poster; Follow the link to the ant posters and get 10% off with the promo code antblog10.

Τα μυρμήγκια δεν πλέκουν τα ίδια το μετάξι. Αντίθετα, επιστρατεύουν τις προνύμφες τους ως ζωντανά καρούλια. Οι εργάτες κρατούν απαλά μια προνύμφη στις γνάθους τους, διεγείροντάς την με τις κεραίες της μέχρι να εκκρίνει μετάξι. Αυτό το μετάξι συνδέει τα φύλλα μεταξύ τους, σχηματίζοντας θαλάμους, σήραγγες και τοίχους.

Η διαδικασία κατασκευής είναι ένα κατόρθωμα συνεργασίας. Ορισμένοι εργάτες λυγίζουν τα φύλλα στη θέση τους, ενώ άλλοι συνδέουν τα σώματά τους σε αλυσίδες και σκάλες για να γεφυρώσουν τα κενά. Μόλις όλα ευθυγραμμιστούν, οι "μηχανές ζωντανού μεταξιού" μπαίνουν για να ράψουν τη δομή.

Το αποτέλεσμα; Εκτεταμένες αποικίες που μπορούν να εκτείνονται σε περισσότερα από 20 δέντρα και καλύπτουν έως και 1.500 τετραγωνικά μέτρα. Με εκατοντάδες διασυνδεδεμένες φωλιές και μερικές φορές πολλαπλές βασίλισσες (μια κατάσταση που ονομάζεται πολυγαμία), Oecophylla οι αποικίες μπορούν να αντέξουν για δεκαετίες.

Ένα εντυπωσιακό πράγμα που σημειώνεται σε παρατηρήσεις και βίντεο-ντοκιμαντέρ όπως το ΜυρμήγκιαΝτοκιμαντέρ κανάλι είναι πώς σιωπηλή αυτά τα μυρμήγκια περπατούν πάνω σε φύλλα και μετάξι. Παρ' όλη τη δραστηριότητα της ύφανσης, της αναρρίχησης, της μεταφοράς, δεν αφήνουν σχεδόν καθόλου ακουστά βήματα.

Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό;

• Το περπάτημα στο μετάξι και στα φύλλα είναι διαφορετικό από το περπάτημα στο χώμα, στα κλαδιά ή σε τραχιές επιφάνειες. Αυτές οι επιφάνειες είναι πιο μαλακές ή πιο εύκαμπτες και μπορεί να αποσβένουν τον θόρυβο.
• Οι ταρσοί τους (τα τμήματα των "ποδιών") είναι προσαρμοσμένα να πιάνουν και να κινούνται με λεπτότητα πάνω σε αυτές τις επιφάνειες, ελαχιστοποιώντας πιθανώς τον ήχο.

Η ησυχία μπορεί να προσφέρει πλεονεκτήματα επιβίωσης: είναι λιγότερο ανιχνεύσιμα από τους θηρευτές και ίσως λιγότερο πιθανό να ενοχλούν άλλα είδη των οποίων η παρουσία θα μπορούσε να είναι επιβλαβής (ή τα οποία θα μπορούσαν να θηρεύουν).

Το ΜυρμήγκιαΝτοκιμαντέρ βίντεο (βλ. ΜυρμήγκιαΝτοκιμαντέρ, "Oecophylla smaragdina behavior") εφιστά την προσοχή σε αυτή τη σχεδόν σιωπή ως μέρος του δενδρόβιου τρόπου ζωής των μυρμηγκιών, τονίζοντας πώς οι υφαντές των δασικών θόλων κινούνται τόσο με μυστικότητα όσο και με δύναμη.

Μια πιο προσεκτική ματιά στο εσωτερικό αποκαλύπτει μια πολύπλοκη κοινωνία:

• Νοσηλευτές φροντίδα του αναπτυσσόμενου γόνου (αυγά, προνύμφες και κουκούλια), προστατεύοντας την επόμενη γενιά.
• Εργαζόμενοι αναζητούν τροφή, υπερασπίζονται και διατηρούν τη φωλιά. Το κοινωνικό τους στομάχι, που ονομάζεται καλλιέργεια, τους επιτρέπει να μοιράζονται το φαγητό μέσω τροφάλλαξη, μια μορφή σίτισης από στόμα σε στόμα που εξασφαλίζει ότι όλοι τρέφονται, ακόμη και εκείνοι που δεν αφήνουν ποτέ τη φωλιά.
• Πρόσκοποι και στρατιώτες περιπολούν στον θόλο, φυλάσσοντας την αποικία και ηγούνται κυνηγετικών ομάδων.

Ένα ενδιαφέρον σημείο: όπως οι άνθρωποι, έτσι και τα μυρμήγκια είναι από τα σπάνια είδη που αναδιαμορφώνουν ενεργά το περιβάλλον τους, προσαρμόζοντας τα κλαδιά των δέντρων σε ένα κατασκευασμένο σπίτι.

Ο συντονισμός σε αυτή την κλίμακα απαιτεί κάτι περισσότερο από ίχνη φερομόνης. Oecophylla smaragdina βασίζεται σε πολυτροπική επικοινωνία:

• Χημικές ουσίες: φερομόνες για τη σήμανση των ιχνών, τη στρατολόγηση και τον συναγερμό.
• Αγγίξτε το: κεραίες για να καθοδηγούν και να διεγείρουν τους συντρόφους της φωλιάς.

Δονήσεις και στρίγγλισμα: σήματα που μεταδίδονται από το υπόστρωμα και μπορούν να συντονιστούν για συναγερμό, στρατολόγηση ή συντονισμό από κοντά.

Αυτές οι δονητικές ενδείξεις συμπληρώνουν τα χημικά σήματα, παρέχοντας ταχύτερες ή πιο εντοπισμένες πληροφορίες όταν χρειάζεται. Σε θορυβώδεις και ανεμοδαρμένους θόλους, τα πλουμίδια φερομόνης θα ήταν αναξιόπιστα. Η πολυτροπική σηματοδότηση εξηγεί πώς οι αποικίες μπορούν ακόμα να συντονίζουν πολύπλοκες εργασίες, όπως η κατασκευή φωλιών, το συνεργατικό κυνήγι ή οι ενέδρες. Αυτή η ευελιξία στα κανάλια επικοινωνίας μπορεί να είναι ένας βασικός παράγοντας πίσω από την οικολογική τους επιτυχία.

Weaver μυρμήγκια είναι παμφάγοι, συλλέγοντας τόσο ζαχαρούχες ουσίες (όπως νέκταρ και μελίτωμα από έντομα που τρέφονται με χυμούς) όσο και πρωτεΐνες από ζώα-θηράματα.

Είναι τρομεροί κυνηγοί:

• Ένας μόνο εργάτης μπορεί να πέσει πάνω σε ένα έντομο που παλεύει και να καλέσει γρήγορα ενισχύσεις με ίχνη φερομόνης.
• Μαζί, ακινητοποιούν το θήραμα και το σέρνουν πίσω, μερικές φορές σηκώνοντας φορτία 60 φορές το σωματικό τους βάρος.

Οι συντονισμένες προσπάθειές τους εξασφαλίζουν ότι ακόμη και μεγάλοι γρύλοι, μύγες ή σκουλήκια μπαίνουν στη φωλιά, συχνά για να χρησιμεύσουν ως προνυμφικά γεύματα.

Αυτή η αποτελεσματικότητα έχει τραβήξει και την ανθρώπινη προσοχή.Oecophylla smaragdina χρησιμοποιείται μερικές φορές ως φυσική μορφή καταπολέμησης παρασίτων σε οπωρώνες, μειώνοντας την ανάγκη για χημικά φυτοφάρμακα.

Η βασίλισσα, πολύ μεγαλύτερη από τις εργάτριές της, έχει κεντρικό ρόλο στην επιβίωση της αποικίας. Όταν έρχεται η ώρα να δημιουργήσει μια νέα φωλιά, δεν ταξιδεύει μόνη της. Δεκαπέντε έως είκοσι εργάτριες τη συνοδεύουν, λειτουργώντας ως αχθοφόροι και σωματοφύλακες. Οι ανιχνευτές καθαρίζουν το δρόμο, ελέγχοντας για απειλές, ενώ η συνοδεία της ελίσσεται προσεκτικά με το ογκώδες σώμα της στο νέο μεταξωτό φρούριο.

Μόλις μπουν μέσα, η αποικία ξαναβρίσκει το ρυθμό της: εργάτριες υφαίνουν, νοσοκόμες φροντίζουν, ανιχνευτές κυνηγούν. Εν τω μεταξύ, η βασίλισσα συνεχίζει το δια βίου καθήκον της να γεννά αυγά.

Ακόμα και όταν μια αποικία πεθαίνει, η αρχιτεκτονική της παραμένει. Τα πλεγμένα φύλλα τελικά μαραίνονται, αλλά το μετάξι παραμένει ισχυρό, αφήνοντας φανταστικά απομεινάρια των κάποτε ακμάζουσων φωλιών. Αυτές οι κατασκευές αποτελούν απόδειξη της εφευρετικότητας των μυρμηγκιών υφαντών, των οποίων τα σπίτια από μετάξι είναι από τα πιο ανθεκτικά και όμορφα επιτεύγματα στον κόσμο των εντόμων.

Από την καλλιέργεια μυκήτων μέχρι την ύφανση μεταξιού, τα μυρμήγκια δεν παραλείπουν ποτέ να μας εκπλήσσουν με τη δημιουργικότητά τους. Oecophylla smaragdina μας δείχνει ότι η εξέλιξη μπορεί να μετατρέψει ακόμη και τις προνύμφες σε εργαλεία κατασκευής, δημιουργώντας μερικές από τις πιο εντυπωσιακές συνεργατικές αρχιτεκτονικές που υπάρχουν στη φύση.

Η σιωπή τους καθώς κινούνται ψηλά στον θόλο είναι μια ακόμη προσαρμογή, σε συνδυασμό με την ικανότητά τους να συνδυάζουν χημικά, απτικά και δονητικά σήματα σε ένα ισχυρό σύστημα επικοινωνίας. Ψηλά στα δέντρα, κρυμμένα σε υφασμένα φύλλα, ζουν τα πράσινα μυρμήγκια των δέντρων.